1. Mesnevi-i Manevi:
Mevlana’nın en önemli eseridir. 6 ciltlik bu eser mesnevi nazım şekliyle ‘fa’ilatün-fa’ilatün-fa’ilün’ vezniyle söylenmiştir. 25.618 beyitten oluşur. Mesnevi’nin üslubu son derece akıcı ve rahattır. Mevlana, eserini söylerken Kur’an-ı Kerim ve hadisleri temel kaynak almıştır. Birbirine bağlı veya bağımsız hikayeler anlatarak bunlardan ahlaki ve didaktik neticeler çıkarmıştır.
2. Divan-ı Kebir:
Mevlana’nın gazel ve rubailerini içeren diğer büyük eseridir. Ancak rubailer farklı bir eser olarak değerlendirilmiş ve bir araya getirilmiştir. Hz. Mevlana’nın gazellerinin en ilginç tarafı alışılmışın ve geleneğin hilafına şiirlerinde kendi mahlasını değil Şems-i Tebrizi’ye işaret eden ‘Şems’ mahlasını kullanmış olmasıdır. Mevlana bunun dışında ‘Hamûş (suskun)’ ‘Selahaddini Zerkûb’ ve ‘Hüsameddin Çelebi’nin isimlerini de mahlas olarak kullanmıştır. Lakin en fazla kullandığı mahlas 932 gazelle ‘Şems’, 492 gazelle de ‘Hamûş’ tur.
Mevlana’nın şiirlerinin bir diğer önemli tarafı bir gazele oluşturan bütün beyitlerin aynı anlam çevresinde dönmesidir. Yani Mevlana’nın gazelleri ‘yek-ahenk’ gazellerdir. Mevlana’nın gazelleri beyit sayısı bakımından farklılık gösterir. 3-4 beyitten oluşan gazelleri olduğu gibi 90 beyite ulaşan gazelleri de vardır. Mevlana’nın gazellerinde birçok Türkçe kelimeye de tesadüf edilir. Sayısı az olmakla beraber Türkçenin beyit seviyesine ulaştığı da görülür.
Eğer geydür karındaş yıksa yavuz
Uzun yolda sana budur kılavuz
Çapanı berk dut kurtlar öküşdür
İşit binden kara kuzum kara kuzı
3. Fihi ma Fih:
Hz. Mevlana’nın sohbetlerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulan bu kitap ‘içindekiler içinde’ ‘ondaki onda’ ‘her şey ne varsa ondadır’ gibi anlamlara sahiptir. Herhangi bir tertibe sahip olmayan eserin kimler tarafında derlendiği de belli değildir. 72 bölümden oluşan sohbetlerin 67si Arapça geri kalanı ise Farsçadır.
4. Mecalis-i Seba:
Hz. Mevlana’nın 7 vaazının not edilmesiyle meydana gelen (7 meclis anlamında) bir eserdir. Arapça-Farsça karışık olarak tertip edilen bu eserin de kimler tarafından tertip edildiği belli değildir. Bu eserin diğer eserlerden farkı üslubunun sanatlı ve ağdalı oluşudur.
5. Mektubat:
Hz. Mevlana’nın muhtelif vesilelerle ve daha çok birini tavsiye etmek, birinin derdine derman olmak için dikte ettirdiği (yazdırdığı) 147 mektuptan oluşan bir eserdir.
Hz. Mevlana kendisi için hiçbir mektup yazmamıştır.
Hermeneutik: Yorumlama bilgisidir. Bir metnin en yetkin yorumu yine kendisidir.
Kur’an-ı Kerim’de dinlemek, görmekten önce geldiği için Mevlana’da eserine ‘dinle’ diye başlamıştır.
Eserin b ( ﺐ ) ile başlamasının sebepleri şunlardır:
Besmeleye işaret edilmesidir.
Ebced hesabına göre b ikidir ve Mesnevi’nin mesnevi nazım şekliyle yazılmış olmasına delalettir.
Doğduğu şehrin (Belh) b ile başlamasına işarettir.
Son olarak ise Allah’ın b ile başlayan isimlerine telmih edildiği söylenmektedir.
Mevlananın hayatını, Mevlananın Hayatı başlıklı konumuzdan öğrenebilirsiniz.